Osmanlı Devletinin Sona Erme Sürecine Girmesi Ve I. Dünya Savaşı

1. Trablusgarp Savaşı (1911-1912)

Avrupalı büyük devletlerden İtalya ve Almanya, birliğini geç tamamlayan ülkelerdir. Bu iki ülke, kısa sürede sanayileşmesini tamamlamak için sömürgecilik faaliyetlerine girişmiştir. Bu yüzden İngiltere ve Fransa’yı karşılarına almışlardır.

Almanya, Osmanlı Devleti ile iyi ilişkiler kurmayı tercih etmesine karşın İtalya, 1911’de Trablusgarp’ı (Libya’yı) işgal etmiştir.   

Osmanlı Devleti, bölgeyi koruyacak güçte olmadığı için bölgeye ordu ve donanma gönderemedi. Sadece Enver Paşa, Mustafa Kemal ve Fethi Bey gibi gönüllü subaylar, Trablusgarp’a giderek yerli halkı örgütlediler. Mustafa Kemal Derne ve Tobruk’ta, Enver Paşa Bingazi’de İtalya’ya karşı başarılı oldular.  

Ancak Osmanlı Devleti Balkan Savaşları’nın çıkması üzerine barış istedi.

Bunun üzerine 1912’de Uşi Antlaşması imzalandı.  

Uşi Antlaşmasına göre;

1.      Trablusgarp ve Bingazi İtalyanlara bırakıldı.   

2.      Oniki Ada, Balkan Savaşları bitinceye kadar güvenlik açısından İtalya’nın koruyuculuğuna bırakıldı.    

Trablusgarp’ın elden çıkması ile Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki son toprak parçası kaybedilmiştir. Bu savaş Mustafa Kemal’in sömürgecilik ve emperyalizme karşı giriştiği ilk fiili mücadeledir.

Şekil 1. Mustafa Kemal, Trablusgarp’ta arkadaşları ile birlikte (Trablusgarp 1912)

2. Balkan Savaşları (1912-1913)

Sebepleri.

1.      Fransız İhtilali ile ortaya çıkan Milliyetçilik akımı

2.      Rusya’nın Balkanlar’da izlediği Pan-Slavizm politikası

3.      Osmanlı Devleti’nin güçsüzlüğünün Trablusgarp savaşıyla ortaya çıkması 4. Batılı devletlerin Rusya’yı Balkanlarda serbest bırakması

3. 2. 1. I. Balkan Savaşı  

Sırbistan, Karadağ, Yunanistan ve Bulgaristan Rusya’nın kışkırtmasıyla

Osmanlı’yı Balkanlardan atmak amacıyla kendi aralarında birleştiler. Osmanlı

Devleti tüm cephelerde bozguna uğradı. Bulgarlar Çatalca’ya kadar geldi, Yunanlılar

Ege Adaları’nı ele geçirdi. I. Balkan Savaşı sonunda toplanan Londra Konferansı’nda

Londra Antlaşması (1913) imzalandı.   

1913 Londra Antlaşması’na göre;  

1.      Midye–Enez çizgisinin batısında kalan topraklar, Doğu Trakya (Kırklareli,

Edirne, Tekirdağ), Makedonya ve Selanik, Balkan devletlerine bırakıldı.   

2.      Arnavutluğun bağımsızlığı onaylandı.  

3.      Ege Adaları’nın durumunun Batılı devletlerce belirlenmesi kararlaştırıldı.  

I. Balkan Savaşından sonra 1913 Bâb-ı Ali Baskını ile, İttihat ve Terakki Partisi bir hükümet darbesi yaparak Osmanlı Devleti’nde yönetimini tamamen ele

geçirmiştir.  

II. Balkan Savaşı

I. Balkan Savaşı ardından Balkan Devletleri, Osmanlı’dan aldıkları toprakları paylaşmada anlaşmazlığa düştüler. Bulgaristan’ın daha fazla pay almaya kalkışması, diğer devletleri rahatsız etti. Romanya’nın da katıldığı bu savaş Bulgaristan’a karşı yapıldı. Osmanlı Devleti de bu durumdan yararlanarak Midye-Enez Hattı’nı aştı ve

Edirne ile Kırklareli’ni geri aldı.  

Osmanlı kuvvetleri Meriç Nehrine kadar ilerledi. Batılı devletlerin araya

girmesiyle savaş durduruldu. Osmanlılar, Doğu Trakya’yı geri almışlardır.  

II. Balkan Savaşı Sonrasında Yapılan Antlaşmalar

II. Balkan Savaşı ile hem sınırlarımızı belirlemek hem de Batı Trakya’da yaşayan Türklerin haklarını korumak amacıyla Balkan devletleriyle antlaşmalar

yapılmıştır.  

1- İstanbul Antlaşması (1913)

Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında imzalandı:

1.      Meriç nehri sınır kabul edildi. Edirne, Dimetoka, Kırklareli Osmanlılarda

kaldı.  

2.      Bulgaristan’da kalan Türklerin hakları güvence altına alındı (Azınlık statüsü).   

2- Atina Antlaşması (1913)

Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında imzalandı:

1.      Batı Trakya, Girit ve Ege Adaları Yunanistan’a bırakıldı.

2.      Meriç nehri sınır kabul edildi.  

3.      Yunanistan’daki Türklere azınlık statüsü verildi.   

3- İstanbul Antlaşması (1914)

Osmanlı Devleti ile Sırbistan arasında yapılmıştır. Sırbistanda kalan Türk ve

Müslümanların hakları güvence altına alınmıştır.  

4- Bükreş Antlaşması (1913)  

Balkan Devletleri’nin kendi aralarında imzaladığı antlaşmadır. Bu antlaşma ile Romanya, Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan ve Karadağ arasındaki sınırlar

belirlendi.

Şekil 3. Balkan Savaşları sonunda Anadolu’ya Türk göçleri başlamıştır.

3. Birinci Dünya Savaşı

I. Dünya Savaşı’nın Nedenleri   

1.                  Siyasi birliklerini geç tamamlayan Almanya ve İtalya’nın sömürgeci devletlere katılarak dünyadaki güçler dengesini bozmaları. Bu durumdan mevcut sömürgeci devletler olan İngiltere, Fransa ve Rusya’nın rahatsız olmaları.  

2.                  İngiltere ile Almanya arasında hammadde ve pazar bulma arayışından

kaynaklanan ekonomik rekabet,

3.                  Fransa’nın 1870’lerde Almanya’ya kaptırmış olduğu, zengin demir ve çelik yataklarının bulunduğu Alsace – Lorraine (Alsas Loren) bölgesini geri

almak istemesi,

4.                  Rusya’nın Balkanlarda Panslavizm, Avusturya-Macaristan

İmparatorluğu’nun ise Pancermenizm politikası gütmesi. (Avusturya ve Almanya Germen ırkına; Rusya ve Sırbistan ise Slav ırkına mensup

devletlerdir.)  

5.                  Milliyetçilik akımı,

6.                  Sömürgecilik yarışının yol açtığı bloklaşma ve silahlanma.

* I. Dünya Savaşı’nın temel nedeni sömürgeci devletlerin dünyayı paylaşma rekabetidir. Rekabetin en büyüğü ise Almanya ve İngiltere arasında yaşanmıştır. 

Şekil 4. I. Dünya Savaşı Öncesinde Avrupa Devletleri ve Sınırları

II. Savaşın Başlaması ve Yayılması  

Avusturya – Macaristan İmparatorluğu veliahdı olan Franz Ferdinand’ın 28 Haziran 1914’te Saraybosna’da bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi savaşın başlamasına neden oldu. Bu olayın üzerine Avusturya–Macaristan İmparatorluğu Sırbistan’a savaş ilan etti.  

Ardından Rusya Avusturya’ya; Almanya ise Rusya’ya savaş açtı. Fransa ve İngiltere ise müttefikleri olan Rusya’nın yanında savaşa katıldılar. Savaşa çok süratli başlayan Almanya, Rus topraklarında hızla ilerledi. Ayrıca Belçika üzerinden de

Fransa topraklarına girdi.  

Şekil 5. Avusturya–Macaristan İmparatoru veliahdı Franz Ferdinand

Almanya’nın Savaşa Girmesinin Nedenleri;

1.                  İngiltere, Fransa ve Rusya’yı saf dışı etmek,

2.                  Berlin – Bağdat demiryolu hattı hayata geçirme hayalini gerçekleştirmek,

3.                  Ortadoğu petrollerine sahip olmak.  

Savaşın Başladığı Sırada Osmanlı İmparatorluğu

Bu dönemde Osmanlı yönetiminde İttihat ve Terakki Partisi (Enver, Talat, Cemal Paşalar) bulunmaktaydı. Savaş başladığında Osmanlı Devleti tarafsızlığını

ilan ederek bir takım tedbirler alma yoluna gitmişti. Bu tedbirler şunlardır:  

1.                  Boğazlar kapatıldı,  

2.                  Kapitülasyonlar tek taraflı olarak kaldırıldı,

3.                  Genel seferberlik ilan edildi.  

Savaşın başlamasından kısa bir süre sonra Osmanlı Devleti’nin izlediği tarafsızlık politikasında değişimler yaşanmaya başladı. İtilaf Devletlerinin Türkiye üzerindeki planları yüzünden bu gruptan uzaklaşan Osmanlı Devleti’nde İttihat ve Terakki yönetimi güçlü bir orduya sahip olan Almanya’nın savaşı kazanabileceğine inanıyordu.  

Osmanlı Devleti’nin Amaçları;  

1.                  Daha önce kaybedilen Makedonya, Batı Trakya, Ege Adaları, Trablusgarp, Bosna–Hersek, Mısır, Kıbrıs, Evliye-i Selase (Kars, Ardahan, Batum), Oniki

Ada topraklarını geri almak,   

2.                  Pan-Türkizm (Turancılık) idealini gerçekleştirmek,  

3.                  Osmanlı Devleti’nin eski gücüne kavuşturmak,  

Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni Savaşa Sokma Amaçları;        

1.                  Osmanlı Devleti’nin stratejik konumundan yararlanmak,  

2.                  Açılacak yeni cephelerle üzerindeki ağır yükü hafifletmek,  

3.                  Osmanlı padişahının halifelik konumundan yararlanmak ve buna bağlı olarak İngiliz sömürge bölgelerinde yaşayan Müslümanları

ayaklandırmak,

4.                  Osmanlı Devleti’nin askeri gücü ile Alman tekniğini birleştirmek,

5.                  Boğazları kontrolleri altında tutarak Rusya’ya yapılabilecek yardımları

engellemek,  

6.                  Süveyş Kanalı’nı ele geçirerek İngilizlerin sömürgeleriyle olan

bağlantılarını kesmek.