Osmanlı Devleti’nde Fikir Akımları

1.   Batıcılık: 

Osmanlı Devleti’nin çöküşten kurtulabilmesi için Batının ilerlemiş teknolojisi ve biliminin Osmanlıya getirilmesi gerektiğini savunan fikir akımıdır. Osmanlı

Devleti’nde Lale devrinden itibaren başlayan fikir akımıdır.  

2.   Osmanlıcılık: 

Genç Osmanlılar (Jön Türkler) adıyla 1865’te kurulan dernek tarafından ortaya çıkan bir fikirdir. Fransız İnkılâbı ile yayılmaya başlayan milliyetçilik fikrine karşı, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yaşayan tüm milletleri dil, din, ırk ve mezhep ayrımı yapılmaksızın kanun önünde eşit görmeyi ve bunlara temsil hakkı vemeyi amaçlamıştır. Böylece imparatorluğun dağılmasının önlenebileceği düşünülmüştür.  

Uyarı : Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı ve  Meşrutiyet’in ilanı,

Osmanlıcılık fikri doğrultusunda yapılan ıslahatlardır. Çünkü bu yeniliklerle, azınlıkların devletten ayrılması önlenmeye çalışılmıştır.  

Osmanlıcılık fikri Balkan Harpleri ile geçerliliğini yitirmiştir.

3.   İslâmcılık (Pan İslamizm= Ümmetçilik): 

Bu fikre göre toplumun temeli dindir. Hangi milletten olursa olsun Müslüman olan bütün insanlar kardeştir. Bu fikir, XIX. yy’ın sonlarına doğru II. Abdülhamit’in çabalarıyla devletin resmi politikası haline gelmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında Arapların milliyetçi duygularla, İngilizlerle işbirliği yaparak Osmanlılara karşı mücadele etmesi İslamcılık fikrinin geçerliliğini yitirdiğini göstermiştir.  

4.   Türkçülük (Pan Türkizm= Turancılık): 

Bu akımın fikir babası Ziya Gökalp’tır. “Milleti oluşturan dil, din, soy ve ülke birliğidir” diyen Türkçüler, Osmanlı Devleti’nin azınlık ayaklanmalarına karşı önlem

alamaması karşısında çeşitli çalışmalar yapmışlardır.  

Türkçülük ve batıcılık akımları, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda ve

Atatürk inkılâplarında etkili olmuştur.