12-İnkılâplar

1. Siyasal Alanda Yapılan İnkılâplar

^•         Saltanatın kaldırılması, 

^•         Cumhuriyetin ilanı, 

^•         Halifeliğin kaldırılması, 

^•         Çok partili hayata geçiş denemeleri, 

^•         1921 ve 1924 Anayasalarının kabulü. 

1. 1.  Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)

Nedenleri 

1.                  Saltanatın milli egemenlikle bağdaşmaması

2.                  Saltanat makamının Kurtuluş Savaşı’ndaki olumsuz tutumu

3.                  İtilaf devletlerinin İstanbul Hükümetini de Lozan görüşmelerine çağırması

Yukarıdaki nedenlerle TBMM, Lozan Görüşmeleri öncesinde saltanatı kaldırmıştır. Halifelik ise kamuoyu ve şartlar hazır olmadığı için kaldırılamamıştır. Sultan Vahdettin, 17 Kasım’da yurt dışına çıkmıştır. TBMM yurtdışında halifeliğin

Türkiye aleyhine bir koz olarak kullanılmasını önlemek için 18 Kasım’da halifeliği Vahdettin’den alarak Abdülmecid Efendiyi yeni halife olarak ilan etmiştir. 

Sonuçları

1.                  Osmanlı Devleti resmen sona ermiştir.

2.                  Cumhuriyet ilanına giden yolda çok önemli bir engel ortadan

kaldırılmıştır.

3.                  Ulusal egemenlik yolunda önemli bir adım atılmıştır.

4.                  Laik devlet düzeni için ilk adım olmuştur. 

Şekil 1. Saltanatın kaldırılmasından sonra Vahdettin Malta’ya gitti.

1. 2. Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) 

23 Nisan 1920 tarihinde BMM'nin açılması ile milli egemenliğe dayalı yeni bir devlet kurulmuştur. Üstelik 1 Kasım 1922’de Saltanat da kaldırılmıştır. Ancak Ekim 1923’e gelindiğinde henüz rejimin adı konulmamıştır. TBMM Hükümeti olarak bir hükümet bulunmasına karşın ayrı bir hükümet ve başbakan bulunmamaktaydı. Bu yüzden Cumhuriyet ilan edilmiştir. 

29 Ekim 1923 günü ilan edilen Cumhuriyet ile

— Devletin rejimi belirlendi.

— Devletin başkanı belli oldu. Mustafa Kemal Paşa ilk Cumhurbaşkanı seçildi. — Meclis Hükümeti sisteminden “Kabine Sistemi”ne geçildi.

— Cumhuriyet’in ilanı ile hükümet bunalımları sona erdi, Başbakanlık sorunu çözüldü.

1. 3. Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)

            Osmanlı Devletine Halifelik, Yavuz Sultan Selim zamanında 1517 yılında getirilmiştir. Bu tarihten sonra Osmanlı padişahlarına aynı zamanda “halife” denilmiştir. 1922 yılında Saltanat kaldırılırken önce halifelikle saltanat ayrılmış; sonra halifeliğe dokunulmamış ancak saltanat kaldırılmıştır. 

Nedenleri

1.                  Saltanat’ın kaldırılmasından sonra halife olarak atanan Abdülmecid Efendi’nin resmi yazışmalarında “Han” unvanını kullanarak saltanatı

yeniden yaşatmak istemesi

2.                  Rejime karşı olanların halifelik etrafında toplanarak rejimi tehdit etmeleri

3.                  Halifeliğin laik düzenle bağdaşmaması 3 Mart 1924 günü halifelik

kaldırılmıştır. Aynı gün TBMM’nin çıkardığı diğer kanunlar ile:

                —        Osmanlı hanedanının yurtdışına çıkartıldı.  

                —       Şer’iye ve Evkaf Vekâleti kaldırılarak Diyanet İşleri Başkanlığı ve

Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu. 

                —        Tevhid-i Tedrisat Kanunu yayınlandı.

                —        Erkan-ı Harbiye Nazırlığı kaldırıldı. 

Şekil 2. Halife Abdülmecit Efendi

  Uyarı: Halifeliğin kaldırılması, Türkiye’nin laikleşmesi yolunda atılan en önemli adımdır.