9-Kurtuluş Savaşı

Kurtuluş Savaşı

1.   Türk Kurtuluş Savaşı’nda Cepheler 

1.1. Doğu Cephesi: 

Mondros Mütarekesinden sonra Ermeniler Doğu Anadolu’da bağımsız bir

Ermenistan devleti kurabilmek amacıyla saldırıya geçmişlerdir. Erzurum’da bulunan Kâzım Kara Bekir Paşa Ermeni tehlikesine karşı ordusunu dağıtmamıştır. TBMM

kurulduktan sonra bu orduyu kendisine bağlamıştır.

Sevr Antlaşmasıyla birlikte Ermeni saldırıları iyice artmıştır. Bunun üzerine

Doğu Cephesi komutanı Kâzım Karabekir Paşa Ermenilere savaş ilan etmiştir. Kâzım Paşa, Sarıkamış Kars savaşlarında Ermenileri yenmiştir. Gümrü’ye çekilen Ermeniler

barış istemek zorunda kalmıştır.

-  Gümrü Barış Antlaşması (3 Aralık 1920)

1.                  Ermeniler Sevr’i reddederek Misak-ı Milli’yi tanıdılar.

2.                  Kars, Oltu ve çevresi TBMM’ye bırakılmıştır. 

-  Önemi ve Sonuçları

1.                  TBMM’nin uluslar arası alanda ilk askeri ve siyasi başarısıdır.

2.                  Doğu cephesindeki çarpışmalar durmuş buradaki birlikler batı cephesine

kaydırılmaya başlanmıştır.

3.                  TBMM’nin gücü ve otoritesi artmıştır.

Şekil 1. Kazım Karabekir

Uyarı: TBMM’ni bir resmi anlaşmada ilk tanıyan ve Sevri ilk reddeden ulus Ermeniler olmuştur.  

1. 2. Güney Cephesi:

Mondros Mütarekesi’nden sonra İngilizler Musul, Antep, Urfa ve Maraş’ı; Fransızlar ise Adana ve Mersin’i işgal etmişlerdi. İngiltere 15 Eylül 1915’de Fransa ile

anlaşarak Maraş, Urfa ve Antep’i Fransa’ya terk etmiştir.

Fransızlar Ermenilerle işbirliği yaparak Maraş, Urfa ve Antep’i işgal ettiler. Yöre halkı Fransızlara karşı savunmaya geçmiş ve sonuçta Şubat 1920’de Maraş,

Nisan 1920’de Urfa ve Ocak 1921’de de Antep işgalden kurtulmuştur.

Adana ve çevresinde ise Kuva-yı Milliyeciler Fransızlara karşı çok iyi savunma yapmışlardır. Sakarya Zaferinden sonra Fransa, TBMM ile 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaşmasını imzalayarak bölgeyi terk etmiştir. Böylece Güney Cephesinde

resmen kapanmıştır.

Şekil 2. Sütçü İmam, Kahramanmaraş’ta Kurtuluş hareketini başlatmıştır.

Uyarı: Güney cephesini diğer cephelerden ayıran en önemli fark bu cephede düzenli ordunun katkısı olmadan Kuva-yı Milliyeciler tarafından bölgenin kurtarılmış olmasıdır.  

1. 3. Batı Cephesi:

 1. 3. 1. I. İnönü Savaşı (6–10 Ocak 1921) Yunanlıların amaçları şunlardır:

1.                  Sevr’i TBMM’ne kabul ettirmek,  

2.                  Kütahya ve Eskişehir’i ele geçirerek Ankara’ya ulaşıp milli mücadeleye son

vermek,  

3.                  Müttefiklerine gerçek gücünü göstererek daha fazla yardım almak,  

4.                  Çerkez Ethem ayaklanmasından faydalanmak.  

Yunanlılar Türk ordusunun yeni kurulmuş olmasını da fırsat bilerek saldırıya geçtiler. Albay İsmet Bey komutasındaki Türk ordusu İnönü’de Yunanlıları yenmiş ve geri püskürttü.

- Önemi ve Sonuçları

1.                  TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun batı cephesindeki ilk askeri

başarısıdır.

2.                  Çerkez Ethem olayı tamamen bastırılmıştır.  

3.                  Kuva-yı Milliye’nin yerini tamamen düzenli ordu almış ve Düzenli orduya

katılımlar artmıştır.

4.                  TBMM’nin gücü ve otoritesi artmıştır.  

5.                  İtilaf devletleri Sevr’i yeniden gözden geçirmek üzere Londra Konferansı’nı düzenlemişlerdir.

Şekil 3. Mustafa Kemal Paşa ve İsmet İnönü

1. 3. 2. Londra Konferansı (23 Şubat – 12 Mart 1921)

İtilaf devletleri, Londra Konferansı’na hem İstanbul hem de Ankara hükümetlerini çağırmıştır. TBMM’nin çağrılmasında İtalya ve Fransa etkili olmuştur.

İtilaf devletlerinin amacı iki hükümeti karşı karşıya getirerek Sevr’i kabul ettirmektir. TBMM bu konferansa sonuç alamayacağını bildiği halde aşağıdaki sebeplerden olayı

katılmıştır:

1.                  1.İtilaf Devletleri’nin TBMM’yi resmen tanımasını sağlamak,

2.                  2.Barış yanlısı olduğunu kanıtlamak,

3.                  3.Türk halkının gerçek temsilcisi olduğunu göstermek,

4.                  4.Haklı davasını ve Misak-ı Milli’yi dünya kamuoyuna duyurmak.  

Konferansta İstanbul hükümeti temsilcisi Tevfik Paşa’nın söz hakkını Ankara Hükümeti temsilcisi Bekir Sami Bey’e bırakması İtilaf devletlerinin planını bozmuştur Bekir Sami Bey kabul ettirilmeye çalışan Sevr benzeri taslağı reddetmiş böylece konferans sonuç alınamadan dağılmıştır. Ancak TBMM katılma amaçlarının hepsinde başarılı olmuştur.  

Uyarı: Konferansta Tevfik Paşa söz hakkını TBMM üyelerine bırakmakla Türk halkının gerçek temsilcisinin TBMM olduğunu kabul etmiştir.

Önemi:

1.                  TBMM’nin varlığı İtilaf devletleri tarafından ilk defa hukuken tanındı.

2.                  Misak-ı Milli tüm dünyaya duyuruldu.

1. 3. 3. I. ve II. İnönü Zaferi Arasındaki Önemli Gelişmeler

1.                  20 Ocak 1921 günü kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile yeni Türk

devletinin ilk anayasası yürürlüğe girdi.  

2.                  Afganistan ile 1 Mart 1921 günü dostluk antlaşması imzalandı. Afganistan

TBMM’nin varlığını tanıyan ilk İslam devleti oldu.  

3.                  12 Mart 1921’de İstiklal Marşı kabul edildi.

4.                  16 Mart 1921 tarihinde Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalandı.

Şekil 4. Milli şairimiz Mehmet Akif Ersoy

1921 Moskova Antlaşmasına Göre: 

^•         Sovyet Rusya TBMM’ni ve Misak-ı Milliyi tanıdı.

^•         Batum Rusya’ya bırakıldı. Böylece bugünkü doğu sınırımız büyük ölçüde

çizilmiş oldu.

^•         Osmanlı ile Çarlık Rusya’sı arasında yapılan bütün anlaşmalar geçersiz

sayıldı.

^•         Sovyet Rusya kapitülasyonların kaldırılmasını kabul etti.

^•         İki taraftan birinin tanınmadığı uluslar arası bir antlaşmayı diğeri de

tanımama kararı aldı.  

^•         Sovyet Rusya TBMM’ye mali ve askeri yardım da bulunma kararı aldı.  

Önemi:

1.                  Sovyet Rusya TBMM’nin varlığını resmen tanıyan ilk Avrupalı büyük

devlettir.

2.                  Batum, Misak-ı Milli’den verilen ilk tavizdir.

1. 3. 4. II. İnönü Savaşı (23 Mart – 1 Nisan 1921) 

Londra Konferansı’ndan sonuç alamayan İtilaf devletleri Sevr’i TBMM’ye kabul ettirebilmek amacıyla Yunan ordusunu yeniden taarruza geçirdiler. İsmet Bey komutasındaki Türk ordusu, Bursa ile Eskişehir arasında kalan İnönü’de Yunanlıları ikinci kez yenmeyi başarmıştır. Geri çekilen Yunanlıların peşinden giden ordularımız Aslıhanlar ve Dumlupınar’daki saldırılarından sonuç alamamıştır. Çünkü ordumuz yorgun ve henüz taarruz gücünden yoksundur.  

Önemi ve Sonuçları:

1.                  TBMM Başkanı M. Kemal, İsmet Bey’e çektiği telgrafta “Siz orada yalnız düşmanı değil milletin makus talihini de yendiniz” diyerek Türk ordusunu

kutlamıştır.  

2.                  İsmet Bey’in rütbesi tuğgeneralliğe yükseltilmiştir.

3.                  Batı cephesi kuzey ve güneydeki birlikleri birleştirilerek, komutanlığına

İsmet Paşa getirilmiştir.

4.                  İtalyanlar Anadolu’yu terk etmeye başlamışlardır.

5.                  TBMM’ye olan güven artmıştır.